Een deltaplan voor erfgoed
Dynamische en gevarieerde kustlijn
De kustlijn van Nederland ontstond zo’n 7000 jaar geleden, na de laatste ijstijd, en is vanaf die tijd een bijzonder, dynamisch gebied. Al in de Steentijd werd dit gebied bewoond, hoewel pas rond 1200 de meeste kustgebieden door dijken beschermd waren. In het onderzoek Masterplan Kust en Erfgoed zijn drie gebieden onderscheiden: de Waddenkust, de kuststrook van Noord- en Zuid-Holland, en de kust van de zuidwestelijke delta.
Romeinse bebouwing aan de kust
De Romeinen legden de eerste militaire verdedigingswerken aan tot de kustlijn. In Zuid-Holland verrees een fort bij de Rijnmonding, nu de Oude Rijn. Het kustfort van de linie, de Brittenburg, is al eeuwen geleden door de zee verzwolgen.
Beeld: Strootman Landschapsarchitecten
Stichting van vissersdorpen
De kustbewoners stichtten langs de zee handelsplaatsen en vissersdorpen. Historisch belangrijke handelshavens zijn bijvoorbeeld Harlingen en Vlissingen. Laat in de 19e eeuw stapten de bewoners van de meeste plaatsen langs de kust over van visserij naar toerisme.
Beeld: collectie Dorine van Hoogstraten
Opkomst van recreatie
Begin 19e eeuw won het idee terrein dat zeelucht en zeewater ook gezond en aangenaam kunnen zijn. Badpaviljoens en kuuroorden verrezen, vooral bij die plaatsen die goed bereikbaar waren. In de meeste badplaatsen werd parallel aan de kust een boulevard aangelegd.
Beeld: collectie Dorine van Hoogstraten
Militaire bebouwing
Vanaf de 19e eeuw werden forten aangelegd op strategische plekken langs nieuw gegraven waterverbindingen als het Noordzeekanaal. Hier ontstonden nederzettingen die fungeerden als satellieten van belangrijkere, verder landinwaarts gelegen steden.
Beeld: K. Bosma, Schuilstad, 2006
Atlantikwall en wederopbouw
Tijdens de oorlog bouwden de Duitsers de Atlantikwall om de kust tegen geallieerde aanvallen te beschermen. Zones langs de kust werden ontruimd en vaak gesloopt voor de aanleg van bunkers, anti-tankgrachten en -muren of open schootsvelden. Na de oorlog werden deze ‘sloopzones’ opnieuw bebouwd (wederopbouw).
Beeld: K. Bosma, Schuilstad, 2006
Typering verschillende gebieden
Het kustgebied is vol contrasten; er is een luw, leeg en open landschap tegenover dynamische, drukke gebieden. De Waddenkust heeft een zandige, zachte kustlijn. De Hollandse kust is één gesloten lange lijn, alleen doorsneden door het Noordzeekanaal en de Oude Rijn. In de zuidwestelijke delta zijn zee en land direct aan elkaar gekoppeld. Voor elk gebied gelden andere opgaven.
Beeld: Strootman Landschapsarchitecten